این تقسیم بندی در خصوص جنگ را «محمدجواد جزینی» ارائه میدهد. وی که سالها در حوزه ادبیات دفاع مقدس تحقیق و پژوهش کرده است، وضعیت ادبیات دفاع مقدس را در شرایط کنونی نابسامان میداند.
وی در ادامه تقسیم بندیاش در خصوص ادبیات جنگ میگوید: در دوره اول به دلیل اینکه دشمن به خاک حمله کرده و تلاش میکند مردم را به دفاع تهییج کند ادبیاتی که در این دوره تولید میشود ادبیات تبلیغی است. در این ادبیات مردم را دعوت میکنند به مبارزه با دشمن و ایستادگی در مقابل دشمن. این ادبیات، امنیتی است چون باید بسیاری از مسایل نگفته باقی بماند تا دشمن سوءاستفاده نکند یا روحیه مقاومت تضعیف شود. این ادبیات هم جنبه امنیتی دارد و نمیتوان در قالب آن همه مسایل را مطرح کرد وظیفه این ادبیات تهییج مردم است برای اینکه به مقاومت بپردازند.
مصیبت ادبیات جنگ
جزینی در ادامه به تحلیل ادبیات پس از جنگ میپردازد و میگوید: وقتی جنگ تمام میشود فضای امنیتی هم تمام میشود و زمان نقد جنگ فرا میرسد در این شرایط تلاش میکنیم جنگ را به عنوان وضعیت انسانی نقد کنیم و در خصوص برخی از مصیبتهای جنگ که در دوره اول نمیتوانستیم از آن صحبت کنیم وارد گفت و گو شویم و جنگ را از منظرهای گوناگون ببینیم. جامعه شناسی، روانی، خانوادگی و... اما متأسفانه مسؤولان فرهنگی ما قائل به این تقسیم بندی نیستند و همچنان که سالها از جنگ گذشته است، هنوز اجازه ندارند جنگ را تحلیل کنند.
نویسنده مجموعه داستان «کسی برای قاطر مرده گریه نمیکند»این وضعیت که من پس از سال ها نتوانم تحلیلم را در مورد جنگ ارائه دهم مصیبت ادبیات جنگ است.
حاکمیت نگاههای مغرضانه بر ادبیات دفاع مقدس
وی یکی از دلایل بیمیلی افراد جامعه را نسبت به مطالعه ادبیات دفاع مقدس، ناآشنایی جامعه با این گونه ادبی بیان کرد و گفت: پس از این همه سال وقتی اسمی از ادبیات جنگ میآوریم مردم فرار میکنند چون تصور میکنند ادبیات امروز همان ادبیات کلاسیک ابتدای جنگ است در حالی که سالهای پس از جنگ ادبیات جدیدی تولید شد و نویسندگان توانستند جنگ را در یک وضعیت انسانی ببینند. اما مسؤولان ما به نگاهی که متفاوت از نگاه آنها باشد اجازه شنیدن نمیدهند. این عملکردها نه تنها به بهتر شدن وضعیت این نوع ادبی کمک نمیکند بلکه شرایط و وضعیت ادبیات دفاع مقدس را بدتر میکند.
وی در پاسخ به اینکه راهکار او برای بهبود وضعیت ادبیات دفاع مقدس، به عنوان نویسنده فعال در این حوزه چیست،می گوید: فکر میکنم باید نگاه مسؤولان فرهنگی ما نسبت به این موضوع عوض شود که من نسبت به این تغییر نگاه ناامیدم و خداوند باید به داد این ادبیات برسد. ما هیچ وقت مدینه فاضلهای در خصوص ادبیات دفاع مقدس نداشتهایم و این نگاههای مغرضانه در این سال ها،همیشه بر ادبیات دفاع مقدس حاکم بوده است.
خواستههایی عجیب!
نویسنده کتاب «تاریخ تحلیلی رمان جنگ» با بیان اینکه نهادهایی مانند مرکز اسناد انقلاب اسلامی همکاریهای لازم را نمیکنند و اسناد جنگ را در اختیار نویسندگان و پژوهشگران حوزه دفاع مقدس قرار نمیدهند، گفت: من به عنوان داستان نویسی که تجربه میدانی از جنگ دارم و سالها در جنگ بودهام، سلامتی خودم را در این راه از دست داده ام و سالها در نهادهای مربوط به این حوزه کار کردهام، امکان نشر اثر خودم را ندارم چه برسد به اینکه از این آثار استفاده کنم یا به داستان نویسان این امکانهایی که شما میگویید و برای ما عجیب است، داده شود! وقتی من به عنوان رزمنده ای که در جنگ بودهام اجازه نداشته باشم از آن تجربهها و روزها بنویسم یا خاطراتم را بگویم، چه توقعی است که به بقیه داستان نویسان فضایی داده شود تا از این امکانات استفاده کنند.
ادبیات جنگ در کشورهای دیگر
نویسنده کتاب«خرمشهر» درباره وضعیت ادبیات جنگ کشورهای دیگر میگوید: بر اساس مطالعاتی که داشته ام در کشورهای دیگر خاطرات جنگ گردآوری و ثبت شده و سپس بهترینها برای چاپ انتخاب شده است. در کشورهای دیگر، همچنان کهنه سربازها عزیز و محترماند.
نشنیدهایم نویسندهای در فرانسه برای بازگویی خاطراتش دچار مشکل شده باشد. ولی در کشور ما این مشکلات همچنان وجود دارد. آنها اسناد مهم شان را در اختیار نویسندگان قرار میدهند تا بتوانند از مزیتها و امکانات استفاده کنند اما در کشور ما این شرایط وجود ندارد. جزینی که سالهای نوجوانی و جوانی اش را در جبهههای جنگ گذرانده است و تجربههای میدانی اش از سالهای دفاع مقدس در داستان هایش دیده میشود، درباره وضعیت کنونی این گونه ادبی میگوید: شمار زیادی در این حوزه، اثر مکتوب و رمان نداریم. اگرچه از همان سالهای ابتدای جنگ، نوشتن داستان و رمان با موضوع دفاع مقدس آغاز میشود. اما پژوهشهایی که در این حوزه انجام شده به ما اطلاعات و ارقامی میدهد که ممکن است قابل توجه باشد. نزدیک به 97 درصد آثار تولید شده در این حوزه مربوط به نهادهای دولتی است که نزدیک به تعداد این آثار، قابل چاپ نبوده اند.
چرا آثار دفاع مقدس در چاپ اول متوقف میشوند؟
این نویسنده و پژوهشگر معتقد است، چاپ دوباره و چند باره نشدن آثار دفاع مقدس، ویژگی این آثار است و دو دلیل برای این مساله مطرح میکند. وی توضیح میدهد: این آثار ارزش چاپ دوباره ندارد و دلیل دیگر، تمایل نداشتن نهادهای تولید کننده به چاپ دوباره آثار است. تعویض مدیریتها یا توجه به بالا بردن آمار عددی کتابها سبب میشود این نهادها به تولید و نشر دوباره این آثار اقدام نکنند.
به نظر میرسد نهادهای دولتی با وجود اینکه ممکن است با عشق و علاقه به ترویج این ادبیات، کار را شروع کنند ولی نتیجه ای که از این حضور گرفته میشود نتیجه پسندیده ای نیست. جالب است بدانید میلیونها یا میلیاردها تومان در سال صرف تولید و چاپ چنین کتابهایی به وسیله نهادها میشود. موازی کاری ، چندبار کاری، چاپ کارهای متوسط و تعمیق نداشتن از ویژگیهای آثاری است که نهادهای دولتی چاپ میکنند و متأسفانه این اقدامات به برکت ادبیات داستانی دفاع مقدس کمک نمیکنند. برای نمونه، بعضی از این نهادهای دولتی برگزاری جشنوارههایی بوده است که این جشنوارهها بتوانند نویسندگان را ترغیب به نوشتن در این حوزه کنند یا این جشنوارهها بهترین اثر دفاع مقدس را به خوانندگان معرفی کنند متأسفانه این روند، موجب پسروی این ادبیات شده است.
در همه جشنوارهها پولهای زیادی هزینه میشود اما کمتر از 15 درصد هزینههای جاری این جشنوارهها به نویسندهها میرسد.
متأسفانه گروهی پیمانکار برگزاری جشنوارههای دولتی شده اند و پولی که بابت برگزاری این جشنوارهها دریافت میکنند ده برابر هزینه ای است که قرار است به برگزیده داده شود و موجب تشویق نویسندهها شود. متأسفانه سیاستهای نادرست و یا اجرای نادرست سیاستهای درست، سبب شده، وضعیت ادبیات داستانی در این سالها نه تنها رشد نداشته باشد بلکه موجب رکود، ضعف، دلسردی و دلمردگی داستان نویسان این حوزه هم شده است. هر خاطرهای ارزش چاپ شدن ندارد
این نویسنده معتقد است: هر خاطرهای ارزش چاپ شدن ندارد و به عنوان سند جنگ باید در مرکز اسناد نگهداری شود. وی ادامه میدهد: اگر خاطرهای از روزهای جنگ گفته میشود این خاطره شاید سندیت داشته باشد و بخشی از تاریخ یک دوره باشد که باید ثبت شود اما قرار نیست هر خاطرهای چاپ و منتشر شود. برای نمونه، سربازان آمریکایی میلیونها ساعت از خاطراتشان در جنگها را بازگو کردهاند اما این خاطرات هرگز منتشر نمیشود بلکه این نوشتهها در دسترس نویسندگان و فیلمنامه نویسان قرار میگیرد تا آنها از این خاطرات بهره بگیرند و جهان خودشان را روایت کنند. اما متأسفانه در کشور ما این اسناد به چاپ میرسد و این میشود که آثاری منتشر شود که ارزش ادبی ندارد. در سالهای دفاع مقدس، نزدیک یک میلیون نفر تجربه میدانی از جنگ داشته اند ولی از این خاطرات چیزی نزدیک به هزار و اندی گفته شده پس معلوم است هنوزمیلیاردها ساعت خاطرات نگفته وجود دارد که ممکن است در دل افراد تا ابد بماند و بیرون نیاید. وی تصریح میکند: نشر هرگونه کتابی با هر ظرفیت ادبی، به حوزه ادبیات جنگ کمک نمیکند بلکه به آن ضربه میزند، چون مخاطب فکر میکند هر اثر ضعیفی، اثر جنگی است و این همان رخدادی است که در حوزه سینمای دفاع مقدس نیز شاهد آن هستیم.
نظر شما